योगदर्शन म्हणजे शरीर, मन आणि आत्म्याच्या एकात्मतेवर आधारित तत्त्वज्ञान. योगाचा मूळ अर्थ आहे — “जोडणे” किंवा “एकत्र करणे” — म्हणजे मन, शरीर आणि आत्मा यांचे एकरूप होणे. योगदर्शन हे आत्मा आणि प्रकृती यांच्यातील भेद समजून घेण्याचा आणि मनोबुद्धी शांत करण्याचा मार्ग आहे. योगदर्शनाचा इतिहास आणि प्रवर्तक योगदर्शनाचे सर्वात महत्वाचे ग्रंथ म्हणजे पतंजलींचे योगसूत्र पतंजली यांना…
न्यायदर्शन हे भारतीय तत्त्वज्ञानातील एक महत्त्वाचे आणि प्रख्यात दर्शन आहे, जे तर्कशास्त्र आणि युक्तिवादावर आधारित आहे. ‘न्याय’ या शब्दाचा अर्थ आहे तर्क, युक्ती, किंवा न्यायशास्त्र. न्यायदर्शनाचा मुख्य उद्देश सत्याचा शोध घेणे आणि ज्ञान प्राप्तीसाठी योग्य तर्कशास्त्र वापरणे हा आहे. न्यायदर्शनाचे प्रवर्तक न्यायदर्शनाचा प्रवर्तक म्हणजे गौतम ऋषि त्यांनी ‘न्यायसूत्र’ या ग्रंथाची रचना केली, ज्यात न्यायाच्या पद्धती,…
वैशेषिक हे प्राचीन भारतीय तत्त्वज्ञानातील एक महत्त्वाचे दर्शन आहे, जे अणु-विचार (परमाणू, सूक्ष्म कण) आणि पदार्थाच्या प्रकृतीवर आधारित आहे. या दर्शनाचा मुख्य उद्देश विश्वाच्या मूळ घटकांचा शोध घेणे आणि जगातील वस्तूंचे प्रकार समजून घेणे हा आहे. वैशेषिक दर्शनात वस्तूंचे वर्गीकरण, गुण, प्रकार यांचा सखोल अभ्यास केला जातो. वैशेषिक दर्शनाचा प्रवर्तक म्हणजे कणाद मुनि यांना मानले…
श्रीगणेश ॥ जोसर्वातीतसर्वप्रकाशक ॥ गोपालाश्रमरुपीगणनायक ॥ म्हणेगोसावीनंदनाआईक ॥ सावधानें ॥१॥ अध्यारोपआणिअपवादजाण ॥ त्याचेंकीजेलआतांनिरुपणा ॥ ज्याबोधेंमिथ्यासंसारबंधन ॥ दूरीहोय ॥२॥ आधींसांगतोंतुजअध्यारोप ॥ वस्तूचेठाईंअवस्तूचाआरोप ॥ हेंचिजाणकेवलतयाचेंरुप ॥ निश्चयेंसी ॥३॥ वस्तुम्हणिजेसच्चिदानंदघन ॥ नित्यशुद्धबुद्धमुक्तनिर्गुण ॥ निर्विकारअद्वैतचैतन्यपूर्ण ॥ परब्रह्म ॥४॥ अवस्तुम्हणजेअज्ञानादिक ॥ जडदृश्यमिथ्यानामरुपात्मक ॥ व्यष्टिसमष्टिरुपसकलिक ॥ समुदाय ॥५॥ जैसासर्परज्जूचाविवर्त ॥ तैसेंब्रह्मीसर्वमायिकनिश्चित ॥ जाणविवर्ताचेंहीरुपव्यक्त ॥ तैसेंअसे ॥६॥ शुद्धचैतन्याच्याठाईंकेवल ॥ भासेअन्यथारौप्यविश्वसकल ॥ यासीभिन्नतानसोनिनिखल…
श्रीगणेश ॥ तोसकलमंगळाचेंमंदिर ॥ गोपालाश्रमरुपेंसदगुरुगणेश्वर ॥ सद्गुरुकृपेचासागर ॥ कैवल्यदाता ॥१॥ म्हणेऐकआतांसावधान ॥ अनुबंधचतुष्टयलक्षण ॥ गोसावीनंदनाहेंचितूंजाण ॥ ब्रह्मज्ञान ॥२॥ अधिकारीविषयआणिसंबंध ॥ चौथेंप्रयोजनअसेप्रसिद्ध ॥ याजलाचिम्हणावेंअनुबंध ॥ चतुष्टय ॥३॥ आतांअधिकारीजीवजाण ॥ शुद्धमुमुक्षुसच्छिष्यसुलक्षण ॥ जोसाधनचतुष्टयसंपन्न ॥ सांगितलामागें ॥४॥ विषयाचेंलक्षणऐकआतां ॥ विषयशुद्धजीवब्रह्मैक्यता ॥ वेदांतशास्त्रींहेंचितत्त्वतां ॥ बोलयलें ॥५॥ आतांजीवब्रह्मैक्यताकैशी ॥ जरीआशंकाकरिसीलऐसी ॥ तरीदृष्टांतेंकरुनतुजपासी ॥ सांगतोंमी ॥६॥ कोणीयेकदहाजणमिळाले ॥ समुदायेंग्रामांतरासीचालिले ॥ सर्वआहेतकींम्हणोनमार्गीलागले…
श्रीगणेश ॥ सदगुरुगणाधीशगजानन ॥ गोपालाश्रमरुपीदयाघन ॥ म्हणेगोसावीनंदनासावधान ॥ ऐकआतां ॥१॥ सच्छिष्यसद्गुरुचेंकरीभजन ॥ तेंकोणाप्रकारींजाण ॥ तयाचेंहिकीजेलनिरुपण ॥ सावकाश ॥२॥ महिमाजाणोनि अंतः करणीं ॥ बैसेमानसपूजेलागुनी ॥ नानासंकल्पविकल्पसोडुनी ॥ संसारिक ॥३॥ निश्चयसद्गुरुभजनीपूर्ण ॥ सर्वदासद्गुरुचेंअनुसंघान ॥ असेसद्गुरुभक्तीचाअभिमान ॥ जयालागीं ॥४॥ सद्गुरुगुणऐकेनिरंतर ॥ जोसद्गुरुआलिंगनासादरा ॥ सद्गुरुमूर्तिडोळांवारंवार ॥ न्याहाळितसे ॥५॥ प्रेमेंसद्गुरुचरणांगुष्ठचोखी ॥ त्यापुढेंअमृतहीफीकेलेखी ॥ सद्गुरुपदाब्जाविणआणखी ॥ सुगंधनघे ॥६॥ नित्यपढेगुरुगीतागुरुस्तोत्रें ॥ वर्णीसद्गुरुचीनानाचरित्रें…
श्रीगणेशायनमः मंगलमूर्तिगणेश्वरु ॥ गोपालाश्रमरुपीसद्गुरु ॥ म्हणेशिष्यलक्षणाचेंकरुं ॥ निरुपण ॥१॥ एकशिष्यप्रपंचींरात्रंदिवस ॥ रखडतांनमनीकदांत्रास ॥ सद्गुरुसेवनींकरीआळस ॥ तिकामानये ॥२॥ एकसंसारीआसक्तनिरंतर ॥ ज्यालास्त्रीपुत्राचालोभफार ॥ सद्गुरुविषईअत्यंतनिष्ठुर ॥ तोकामानये ॥३॥ एकवरीभक्तिदावी ॥ अंतरींकपटमहालाघवी ॥ सद्गुरुलामनुष्यापरीभावी ॥ तोकामानये ॥४॥ एकशिष्यघेऊनिउपदेश ॥ कांहींलाभजाल्यामानीसंतोष ॥ अलाभेंसद्गुरुलाठेवीदोष ॥ तोकामानये ॥५॥ एकशिकूनिमांडीपसारा ॥ तोशिष्यविद्याचोरजाणावाखरा ॥ सद्गुरुदेखतांधरीफुगारा ॥ तोका० ॥६॥ एकएकांतींचरणींडोईठेवी ॥ आणिसभेंतलाजेअंगचुकवी ॥ सद्गुरुपाशींप्रतिष्ठामीरवी ॥…
श्रीगणेशायनमः ॥ श्रीगोपाश्रमरुपीगणेश ॥ सद्गुरुब्रह्मस्वप्रकाश ॥ म्हणेभक्ता ऐकसावकाश ॥ गुरुलक्षण ॥१॥ एकगुरुईश्वरजाण ॥ त्याचेंनाहींप्रत्यक्षदर्शन ॥ सद्गुरुवांचोनिब्रह्मज्ञान ॥ सांगेलकोण ॥२॥ एकगुरुश्रीपादसंन्यासी ॥ तेस्थापितीआपुल्याआश्रमासी ॥ ब्रह्मज्ञानाचेंनांवकोणापाशीं ॥ घेऊंनदेती ॥३॥ एकगुरुमातापिताअसती ॥ तेप्रपंचधंदाकरविती ॥ परंतुपाविजेनाजीवन्मुक्ति ॥ सद्गुरुविना ॥४॥ एकअसेउपाध्यायकुलगुरु ॥ सांगेगायत्रीमंत्राचाप्रकारु ॥ नदिसेसारसारविचारु ॥ तयापाशीं ॥५॥ एकगुरुसर्ववर्णासीब्राह्मण ॥ तोवर्णाश्रमधर्मशिकवीजाण ॥ परिसद्गुरुविणब्रह्मज्ञान ॥ प्राप्तनोहे ॥६॥ जितुकियांततितुकागुरु ॥ त्यांसीआपलालाअहंकारु ॥…
श्रीगणेशाय नमः ॥ जोपरमसुखाचासागरु ॥ गोपालाश्रमरुपीसद्गुरु ॥ करीतत्कालदीनाचाउद्धारु ॥ गणाधीश ॥१॥ नित्यशुद्धबुद्धमुक्तनिर्विकारु ॥ सर्वोपाधिशून्यसर्वाधारु ॥ तोगोपालाश्रमरुपीसद्गुरु ॥ गणाधीश ॥२॥ जोपूर्णज्ञानाचादिनकरु ॥ निरसीअविद्याभ्रमअंधकारु ॥ तोगोपालाश्रमरुपीसद्गुरु ॥ गणाधीश ॥३॥ जोसंसारसागरींचातारु ॥ कोण्हासीनकळेत्याचापारु ॥ तोगोपाला० ॥ गणाधीश ॥४॥ ज्यालास्तवितांभागलाफणिवरु ॥ तयाचेंवर्णनमींकायकरुं ॥ तोगोपालाश्रमरुपीसद्गुरु ॥ गणाधीश ॥५॥ वेदांअवाच्यअसेपरात्परु ॥ केवळदयाघनपरमेश्वरु ॥ तो० ॥ गणाधीश ॥६॥ लीलाविग्रहीधन्यअवतारु ॥ जोनिजभक्ताकामकल्पतरु ॥…
श्रीगणेशायनमः ॥ आतांसंतासींनमस्कार ॥ जेपूर्णकृपेचेसागर ॥ करितीदीनांचा उद्धार ॥ निजसामर्थ्ये ॥१॥ कायावाचाआणिमन ॥ जयांसीगेलियाशरण ॥ तत्काळपाविजेपूर्ण ॥ परब्रह्म ॥२॥ केवळआनंदाचियामूर्ती ॥ जेज्ञानविज्ञानचक्रवर्ती ॥ त्यांपुढेबोलावयास्फूर्ती ॥ कैंचीमज ॥३॥ त्यांहीज्यालाआपुलेंह्नणविलें ॥ त्याचेंभलतसेंवाटेचांगलें ॥ त्यांसीभक्तीनेंजेंअर्पिलें ॥ तेंस्वीकारिती ॥४॥ हेंअंतींबरवेंकवळलें ॥ म्हणोनिनिभर्यमनजालें ॥ सहजचिबळदुणावलें ॥ बोलावयासी ॥५॥ मीकेवळआहेंबुद्धिहीन ॥ परिसंताचीआज्ञाप्रमाण ॥ त्यांच्यासामर्थ्येनिरुपण ॥ करुंकांहीं ॥६॥ जाणूनिसद्गुरुचाअंकित ॥ सहजकृपाकरितीलसंत ॥…
