मोक्ष म्हणजे आत्म्याची सर्वोच्च अवस्था – जिथे तो सर्व प्रकारच्या दुःखांपासून मुक्त होतो आणि ईश्वराच्या सान्निध्यात शांत, आनंदी आणि स्वतंत्र राहतो.
मोक्ष म्हणजे काय?
१. मोक्ष म्हणजे कर्मबंधनातून मुक्ती
आत्मा अनेक जन्मांच्या कर्मफळांमुळे पुनर्जन्माच्या चक्रात अडकतो. जेव्हा तो संपूर्ण ज्ञान, शुद्ध आचरण आणि ईश्वराच्या साक्षीने कर्म करतो, तेव्हा सद्गुणयुक्त कर्मांमुळे त्याला मोक्ष प्राप्त होतो.
२. मोक्ष ही अंतिम अवस्था आहे – परंतु नाश नाही
आत्मा अमर आहे. मोक्षात त्याचे अस्तित्व संपत नाही, पण तो पुनर्जन्माच्या गराड्यातून बाहेर पडतो. तो स्वतंत्र राहतो.
“मोक्षात आत्मा शरीररहित असतो, तो कोणतेही इंद्रियभोग घेत नाही, पण ईश्वराच्या सान्निध्यात आनंदस्वरूपाने वास करत असतो.”
३. मोक्षात सुखच सुख असते, पण भौतिक नाही
हे सुख इंद्रियजन्य नाही – म्हणजे खाणे, प्यायणे, पाहणे यापासून मिळणारे सुख नव्हे, तर चैतन्यस्वरूप, निर्भय, नि:शंक, सात्त्विक, पूर्ण समाधानाचे सुख.
४. मोक्ष प्राप्त करण्याचा मार्ग – तीन साधने
मोक्षासाठी तीन गोष्टी आवश्यक आहेत:
सत्य ज्ञान – वेद व तत्त्वज्ञानाचे खरे ज्ञान
सदाचरण – नैतिकता, संयम, अहिंसा
ईश्वर उपासना – विवेकयुक्त ध्यान
५. मोक्ष म्हणजे न विसर्जन, ना विलीन – तर स्वतंत्रता
आत्मा हा ईश्वरात विलीन होत नाही (जसे काही संप्रदाय मानतात), तर तो स्वतःचे स्वतंत्र अस्तित्व राखून ईश्वराजवळ रहातो, पण शरीराशिवाय.
मोक्षावरील महत्त्वाचे उद्धरण
“मोक्ष ही अशी अवस्था आहे जिथे आत्मा सर्व दुःखांतून मुक्त होऊन, शरीराशिवाय, ज्ञान, आनंद आणि शांतीत स्थिर होतो.”
मोक्ष म्हणजे शाश्वत शांतता, संपूर्ण ज्ञान, दुःखांपासून पूर्ण मुक्ती आणि ईश्वराशी निकटता. हे कोणत्याही चमत्काराने मिळत नाही, तर स्वाध्याय, साधना, सत्य आचरण व विवेकानेच मिळते